آیا تا به حال پیش آمده کودکتان بعد از بازی در پارک یا خوردن یک خوراکی خاص دچار عطسه، خارش پوست یا آبریزش بینی شود؟ در چنین لحظاتی، بسیاری از والدین با نگرانی به دنبال دلیل این واکنش ها هستند و می پرسند: «آیا کودک من آلرژی دارد؟» آلرژی می تواند به ظاهر ساده باشد، اما در واقع نشانه ای از واکنش حساس سیستم ایمنی بدن است که اگر به موقع کنترل نشود، ممکن است زندگی روزمره کودک را تحت تأثیر قرار دهد.
اما سؤال مهم اینجاست؛ چه عواملی باعث شروع آلرژی در کودکان می شود و آیا می‌توان جلوی شدت یافتن آن را گرفت؟ متخصصان باور دارند که آگاهی از علائم اولیه و شناسایی محرک های آلرژی، نخستین گام در کنترل و پیشگیری از این مشکل است. در ادامه این مطلب از نی نی ون، با روش هایی آشنا خواهید شد که به شما کمک می کند از بروز آلرژی یا بدتر شدن آن در فرزندتان جلوگیری کنید و کیفیت زندگی او را بهبود بخشید.
چطور آلرژی در کودکان شکل می گیرد و چه باید کرد؟
آلرژی در کودکان معمولاً از همان سال های ابتدایی زندگی شکل می گیرد؛ به ویژه در سال اول یا دوم تولد. اگر یکی از والدین یا هر دو سابقه آلرژی داشته باشند، احتمال بروز آن در فرزندشان بیشتر است. با این حال، همه چیز به ژنتیک محدود نمی شود. محیط، تغذیه و نحوه رشد سیستم ایمنی نقش پررنگی در این زمینه دارند. زمانی که بدن کودک هنوز در حال یادگیری تشخیص عوامل خارجی است، دور نگه داشتن او از مواد حساسیت زا می تواند از بروز بسیاری از آلرژی ها جلوگیری کند.
یکی از بهترین راه های محافظت از کودک در برابر آلرژی، تغذیه انحصاری با شیر مادر در شش ماه نخست زندگی است. شیر مادر نه تنها تأمین کننده کامل ترین مواد مغذی موردنیاز نوزاد است، بلکه به تقویت سیستم ایمنی او نیز کمک می کند. برخلاف شیر گاو یا بیشتر انواع شیر خشک، ترکیب طبیعی شیر مادر فاقد پروتئین هایی است که می توانند به راحتی واکنش آلرژیک ایجاد کنند.
در حقیقت، شیر مادر مانند سپری طبیعی عمل می کند که بدن کودک را در برابر عوامل بیرونی مقاوم می سازد. این شیر سرشار از آنتی بادی ها و آنزیم هایی است که می توانند باکتری ها و ویروس ها را نابود کنند و از التهاب های آلرژیک جلوگیری نمایند. به همین دلیل، کودکانی که با شیر مادر تغذیه می شوند، معمولاً کمتر دچار مشکلاتی مانند آسم، اگزما یا حساسیت های غذایی می شوند.
اگرچه نمی توان به طور کامل احتمال ابتلا به آلرژی را از بین برد، اما انتخاب سبک زندگی سالم در دوران نوزادی می تواند تأثیر زیادی داشته باشد. تغذیه صحیح مادر، دوری از دود سیگار، هوای آلوده و مواد شیمیایی تند، همگی در کاهش احتمال بروز آلرژی مؤثر هستند. با مراقبت های ساده اما هدفمند، می توان پایه های یک سیستم ایمنی قوی را در بدن کودک بنا کرد تا در آینده در برابر آلرژن ها مقاوم تر باشد.
آلرژی به شیر مادر؛ نشانه ها، دلایل و راهکارهای درمانی برای نوزادان
آیا ممکن است نوزاد به شیر مادر آلرژی داشته باشد؟ این پرسش بسیاری از مادران تازه کار است. خوشبختانه پاسخ در بیشتر موارد منفی است. آلرژی واقعی به شیر مادر بسیار نادر است و اغلب واکنش هایی که به آن نسبت داده می شود، در واقع به خاطر حساسیت نوزاد به مواد غذایی موجود در رژیم غذایی مادر است؛ به ویژه پروتئین شیر گاو.
زمانی که مادر لبنیات مصرف می‌کند، مقداری از پروتئین های شیر گاو از طریق شیر او وارد بدن نوزاد می شود. برخی از نوزادان به این پروتئین ها واکنش نشان می دهند و ممکن است دچار علائم آلرژیک شوند.
علائم آلرژی نوزاد به شیر مادر
نشانه های آلرژی معمولاً پس از چند ساعت از شیردهی بروز می کنند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- دل درد و کولیک شدید
- استفراغ یا اسهال
- بثورات پوستی (راش یا اگزما)
- نفخ و بی قراری مداوم
- در موارد نادر، مشکل در تنفس یا خس خس سینه
در صورت مشاهده چنین علائمی، باید سریعاً به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید تا علت دقیق مشخص شود و رژیم غذایی مادر بررسی گردد.
دلایل احتمالی بروز آلرژی در نوزاد
اصلی ترین علت بروز این نوع واکنش‌ها، عبور پروتئین های حساسیت زا از رژیم غذایی مادر به شیر او است.
برخی از مواد غذایی که بیشترین احتمال ایجاد حساسیت را دارند عبارت اند از:
- لبنیات (شیر گاو، پنیر، ماست)
- تخم‌مرغ
- ماهی و غذاهای دریایی
- بادام زمینی، فندق و سایر مغزها
پزشکان توصیه می کنند مادرانی که در خانواده شان سابقه آلرژی، آسم یا اگزما وجود دارد، در دوران شیردهی با دقت بیشتری تغذیه کنند.
راهکارهای پیشگیری و درمان
اگر پزشک احتمال دهد واکنش نوزاد به رژیم غذایی مادر مرتبط است، ممکن است پیشنهاد کند:
- برای مدتی لبنیات یا مواد مشکوک را از رژیم خود حذف کنید.
- واکنش نوزاد را در طی ۲ تا ۴ هفته زیر نظر بگیرید.
- در صورت بهبود علائم، غذا را به تدریج و با نظر پزشک دوباره وارد رژیم کنید.
توجه داشته باشید که قطع شیردهی معمولاً توصیه نمی شود، مگر در موارد بسیار خاص. شیر مادر همچنان بهترین و کامل ترین تغذیه برای رشد سالم نوزاد است.
بهترین شیر خشک برای نوزادان مبتلا به آلرژی
نوزادانی که در معرض خطر آلرژی قرار دارند یا به دلایلی نمی توانند از شیر مادر تغذیه کنند، نیاز به شیر خشکی دارند که کمترین احتمال حساسیت زایی را داشته باشد. در چنین شرایطی، انتخاب نوع مناسب شیر خشک نقش مهمی در سلامت و رشد نوزاد ایفا می کند.
شیر خشک های هایپوآلرژنیک
بهترین نوع شیر خشک برای نوزادان مبتلا به آلرژی، شیر خشک های هایپوآلرژنیک (Hypoallergenic) هستند. این محصولات به گونه ای تولید می شوند که پروتئین شیر گاو در آن ها کاملاً هیدرولیزشده (Extensively Hydrolyzed) است؛ یعنی پروتئین ها به قطعات بسیار کوچک و قابل هضم شکسته می شوند تا سیستم ایمنی نوزاد آن ها را به‌عنوان عامل آلرژی شناسایی نکند.
برخی از برندها نیز شیر خشک های آمینواسیدی (Amino Acid Formula) تولید می کنند که فاقد هرگونه پروتئین کامل بوده و برای نوزادانی با آلرژی شدید مناسب ترند.
آیا شیر خشک سویا جایگزین مناسبی است؟
بسیاری از والدین تصور می کنند شیر خشک سویا می تواند برای نوزادان حساس گزینه‌ی خوبی باشد، اما پزشکان معمولاً چنین توصیه ای نمی کنند. شیر خشک های سویا نه تنها ممکن است خود موجب بروز آلرژی های جدید شوند، بلکه شواهد علمی کافی برای اثبات تأثیر آن ها در پیشگیری از آلرژی های آینده وجود ندارد. بنابراین، استفاده از آن ها باید تنها با نظر پزشک انجام شود.
نقش پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها در کاهش آلرژی
در سال های اخیر، برخی از شیر خشک ها با ترکیبات پروبیوتیک و پری بیوتیک تقویت شده اند.
- پروبیوتیک ها باکتری های مفیدی هستند که به سلامت دستگاه گوارش و سیستم ایمنی کمک می کنند.
- پری بیوتیک ها نیز مواد مغذی ای هستند که باعث رشد و فعالیت این باکتری های مفید می شوند.
برخی مطالعات نشان داده اند که شیر خشک های حاوی این ترکیبات ممکن است خطر آلرژی در نوزادان را کاهش دهند، اما هنوز شواهد علمی قطعی برای تأیید این موضوع وجود ندارد.
پیشرفت آلرژی در کودکان؛ چرا باید حتی بعد از نوزادی هم مراقب باشید؟
حتی اگر کودک شما سال نخست زندگی خود را بدون هیچ نشانه ای از آلرژی پشت سر گذاشته باشد، نباید خیال تان راحت شود. سیستم ایمنی بدن او هنوز در حال رشد و تکامل است و ممکن است در سال های بعد واکنش هایی غیرمنتظره نشان دهد. بدن کودکان در این دوران به تدریج یاد می گیرد بین مواد مضر و بی ضرر تمایز قائل شود، اما گاهی این سیستم دفاعی دچار اشتباه می شود و نسبت به برخی مواد بی ضرر مانند گرده، گرد و غبار یا غذاهای خاص واکنش آلرژیک نشان می دهد.
یکی از بهترین راه های پیشگیری از پیشرفت آلرژی، محافظت از هوایی است که کودک تنفس می کند. هوای پاک و عاری از آلاینده ها، نقش مهمی در سلامت سیستم تنفسی دارد. مهم‌تر از همه، باید از قرار گرفتن کودک در معرض دود سیگار جلوگیری کرد. تنفس دود سیگار (حتی دود غیرمستقیم) می تواند ریه های حساس نوزاد را تحریک کند و خطر ابتلا به بیماری هایی مانند آسم یا حتی سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را افزایش دهد.
البته خطر آلرژی تنها مختص دوران نوزادی نیست. کودکان بزرگ تر نیز ممکن است در سنین مدرسه دچار آلرژی شوند، زیرا سیستم ایمنی آن ها تازه به پایداری نسبی می رسد. بنابراین حتی اگر کودک شما تا چند سالگی هیچ علامتی از آلرژی نداشته باشد، باز هم این احتمال وجود دارد که در آینده به یکی از انواع آلرژی ها دچار شود.
اگر در خانواده تان سابقه آلرژی وجود دارد، احتیاط بیشتر ضروری است. بهتر است خانه را تا حد امکان ضدآلرژی نگه دارید؛ از فیلترهای تصفیه هوا استفاده کنید، گرد و غبار را به طور منظم تمیز کنید و واکنش کودک را به مواد غذایی جدید به دقت زیر نظر بگیرید. با کمی دقت و آگاهی، می توانید محیطی سالم تر برای رشد فرزندتان فراهم کنید و از پیشرفت آلرژی در سال های آینده جلوگیری نمایید.
چطور از ابتلای کودک به آلرژی جلوگیری کنیم؟
پیشگیری از آلرژی در کودکان همیشه یکی از دغدغه های اصلی والدین بوده است، اما اطلاعات موجود در این زمینه گاهی متناقض و گیج کننده به نظر می رسند. برخی پژوهش ها پیشنهاد می کنند که تأخیر در مواجهه با مواد آلرژی زا می تواند از بروز آلرژی جلوگیری کند، در حالی که تحقیقات جدیدتر نشان داده اند معرفی زودتر برخی از این مواد (در زمان مناسب و کنترل‌شده) ممکن است به بدن کمک کند تا تحمل بیشتری نسبت به آن ها پیدا کند. در نتیجه، هنوز راه قطعی برای پیشگیری کامل از آلرژی وجود ندارد و هر کودک واکنش متفاوتی نشان می دهد.
دانشمندان امیدوارند در آینده بتوانند با بررسی ژنتیک هر نوزاد، احتمال ابتلا به آلرژی های خاص را پیش بینی کنند و راهکارهایی اختصاصی ارائه دهند. اما در حال حاضر، هیچ روش علمی کاملاً مطمئنی برای جلوگیری صددرصدی از آلرژی وجود ندارد. آنچه می توان انجام داد، کاهش عوامل خطر و فراهم کردن محیطی سالم و تمیز برای رشد کودک است.
اگر شما یا همسرتان به حیواناتی مانند گربه یا سگ آلرژی دارید، منطقی است که از نگهداری آن‌ها در خانه خودداری کنید. به‌طور کلی، تمیز نگه داشتن خانه و اتاق کودک، کنترل گردوغبار، کپک و هیره (مایت های گردوغبار) می تواند نقش مهمی در کاهش احتمال بروز آلرژی داشته باشد. حتی اگر فرزندتان هنوز علائمی ندارد، رعایت این نکات به سلامت عمومی او کمک می کند.
در گذشته تصور می‌شد باید مصرف غذاهای آلرژی زا مانند تخم‌مرغ، ماهی یا آجیل را تا چند سالگی به تأخیر انداخت، اما تحقیقات جدید این نظریه را رد کرده‌اند. اکنون متخصصان توصیه می‌کنند که می‌توان از حدود شش ماهگی، این مواد را به صورت تدریجی و کنترل شده وارد رژیم غذایی کودک کرد؛ به این صورت که هر ماده جدید حداقل دو تا سه روز جدا از سایر غذاها امتحان شود تا در صورت بروز واکنش، علت مشخص گردد. البته اگر کودک شما سابقه آلرژی یا اگزمای مقاوم به درمان دارد، حتماً پیش از افزودن هر ماده غذایی جدید با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید تا بهترین تصمیم برای سلامت او گرفته شود.
